KIYÂM Bİ NEFSİHÎ

(KIYÂM Bİ NEFSİHÎ) Hakk Teâlâ’nın durması kendi zâtıyladır demekdir Cenâb-ı Hakk (KÂİM BİZZÂT)dır. Ya’ni karar edecek bir mekâna, içine girecek bir mahalle, îcâd edecek bir yaradıcıya muhtâc değildir varlığı kendiliğinden, durması kendi zâtıyladır, demekdir.

Binâenaleyh bir yaradıcıya ihtiyâcdan, doğmak doğurmakdan, kadından, oğlandan kızdan, pederden, vâlideden bir şey’in içine girmekden ve bir şey’ ile birleşmekden münezzehdir ve mekândan, sağ, sol, ard, ön, alt, üst gibi cihetden ve yerde, göklerde bulunmakdan münezzehdir. Binâenaleyh Cenâb-ı Hakk her yerde hâzır ve nâzırdır demek ilm-i ilâhîsi her şey’i muhîtdir demekdir. Yoksa zât ve vücûdu her yerde hâzır ve nâzırdır demek değildir, çünki bunu i’tikâd küfürdür. Cenâb-ı Hakkın mekândan münezzeh olduğunu isbât içün deriz ki: Mekân duracak mahall demekdir. Bu dünyânın maddesi ve kendisi yaradıldıkdan sonra mekân da vücûda gelmişdir hâlbuki dünyânın kendisi ve maddesi ve mekân yok iken Cenâb-ı Hakk mekânsız olarak var idi mâdemki mekân yaradılmazdan evvel Cenâb-ı Hakk mekâna muhtâc değil idi o sırada mekânsız durmuşdu mekân yaradıldıkdan sonra ve şimdi dahî evvelki gibi mekânsız olarak duruyor ve ana ihtiyâcı yokdur binâenaleyh mekândan münezzehdir.

[Büyük Şehîd İskilibli Muhammed Âtıf Hocaefendi, Mir’atü’l-İslâm, 1332 Baskı, sh:16-17]