Battal Ğâzînin ‘Arablığı Haqqında veyâ Batâl Boy Palavralar

Dr. Malatyalı Muhammed REŞÂD

‘Acebâ “battal ğâzînin türklüğü haqqında”mı demeliydim? Battal ğâzînin müslimânlığı neyimize yetmez de bu zâtın etnisitesinin peşine düşmüş olayım? Türklük veyâ ‘arablıq ve maa’l-esef Müslimânlanlıq, artıq yeni devir malatyalıları ve türkiyyelileri içün RasulUllah ‘aleyhi’s-salâtu ve’s-selâmın devrindekinden farqlı ma’nâlar ifâde eder oldu. Târixî huviyyeti, o devrde yaşamış müslimânların huviyyetleri qat’iyyetinde olan bir şaxsı, olduğundan farqlı göstermek içün türkiyyede ve malatyada sarf edilen utanç verici mesâi diqqat çekecek seviyyededir.

Cumhûriyyetin te’sîsi zemânından yâdigâr bir câhillik netîcesi xusûle getirilmeye çalışılan târih ideolojisi eseri, anadolunun islâmlaşmasını alp arslan xânın malazgirt seferiyle başlatdılar ve bu şeklde ta’lîm etdiler. Malatyanın ve ‘umûmen anadolunun hazret-i ‘ömer ve hazret-i muâviyyenin stratejisi gereği dâru’l-İslâm olması vâqıâsını yoq saydılar. Anadolunun fethi ve bizansın taxrîbi vazîfesi, hazret-i muâviyyenin en mühimm stratejik hedefi idi. Hazret-i muâviyye, malatyayı feth etdikden sonra bi’z-zât teşrîf etmişler ve buranın îmârı ile xusûsî olaraq ‘alâqadâr olmuşlardı. Malatya evvelce rûmların farslara qarşı hudude şehri iken bu sefer anadolunun fethi içün bizim hudûd şehrimiz olmuş idi. Malatyanın el-batâl ğâzî nin menâqıbında merkezî yer teşkîl etmesi bu sebebledir.

Emevî devri İslâm qumandanlarından ‘abdUllah el-battâl, xalîfe el-velîd ibn ‘abdu’l-Melîk ile xalîfe el-hişâm ibn ‘abdu’l-Melîkin saltanâtı devrinde 96-122 seneleri, gâvurların taqvimiyle 715-740 seneleri arasında ceng etmiş bir Müslimândır. Bu zâtın kim olduğu ne etdiği haqqında muâsırlarından çoq daha fazla ma’lûmâta sâhibiz. Merhûm, beş emevî xalîfesi görmüş, anadolunun içlerine doğru edilen taarruzlarda vazîfe almış idi. “Bir adam nasıl hem ‘arab, hem türk olabilyor? “‘Meşhûr bir ‘arab-emevî qumandanını nasıl seyyîd etmeyi becerdiniz?” gibi suâllerin bir taqım câhil qavmiyyetciler içün ma’nâsı yoqdur.

Emevîler iktidârdan düşüb abbâsî meddâhı râfızî müverrixler, devr-i sâbıqın târîxini yeniden yazmağa başladıqdan sonra, bütün mesâîsi kâfirlerle ceng üzerine olan batâl ğâzînin şaxsiyyeti ‘aleyhinde olmadılar. Faqat müslimânların târîxinde sıqca tesâdüf edilen, iyi niyyetli edebî taxrîfâtı bu zâtın üzerine tatbîq etmeye başladılar. Malatyanın ilk devr müslimânları, hazret-i ‘ali radyAllahu ‘anh ile hazret-i muaviyye radyAllahu ‘anhın ixtilâflarında bile hazret-i muâviyye tarafında durduqları hâlde, bu zâtı “seyyid” ediverdiler.

‘AbdUllah el-battâl ğâzî el-emevî nin târîxce-i hayâtını üç lisân üzere yazdılar. ‘Arabca olanı, “menâqıbu’l zi’l-himme”, rumca olanı “diogenes acritas”, türkce olanı da “battal-nâme” adıyla yazıldı. Muhaddîsîn-i kirâmın usûlüne reâyet edilmediği içün “menâqıbu’l zi’l-himme”, rivâyet qıymeti düşük, içinde târixî unsurlar bulunduran bir martaval hâlini aldı. Rûmların yazdığı martaval, içinde batâl ğâzînin menâqıbından unsûrlar barındırmaqla berâber, sanki onun hikâyesinin fotoğrafcılıq ta’bîriyle ‘arabı yâxud tersini ifâde eden bir metin. Bu sûretle, xristiyân “qahraman” ya’ni “batâl”, müslimânlara qarşı anadoludaki xristiyân-islâm hudûdunda ceng ediyor.

Elimizde, en qadîm nüsxâları üç dört asrı geçmeyen “battâl-nâme”lerde bu metinlerin tercemesi olduğu qadîm ‘arabca el-batâl ğâzînin menqıbelerine sayısız uyduruq mevzu’, hikâye, palavra, şaxs, hâdîse ilâve edilmiş. Bu qadar uyduruq malzemeyi gören türkiyyâtcı ve türk-perest zevâtın, mâdem bu qadar türkleşdirmişiz öyle ise batâl ğâzî de türk olsa gerek şeklinde düşünmüş olmasını bir yere qadar anlamaq mümkin. Faqat, bu noqtada durmayıb, “mâdem ki el-batâl ğâzî menqıbesini bu qadar uydurmuşuz, bu menqıbelerin asıl batâlı, qahramânı da türk ederiz” demek haqîqate qarşı ‘ayıbdır. Müslimânları sâhibsiz zann edib qavmiyyetcilik ayaqlamanın da bir sonu olur.

Eskişehrdeki beş metrelik batâl ğâzî sanduqası bu qafayı teşhîs içün kâfî. Gûyâ anadolu selçuqlu xanımının ru’yâsında ma’lûm olan, batâl ğâzînin ğâib iken bulunan qabri üzerine inşâ edilmiş bu saçmalığın hâlen muhâfaza ediliyor olması ve bi’l-âxere devr-i ‘osmânîde bu aqlsızlığın muxâfaza edilerek bir de üzerine külliye inşâ edilmesi kitlevî ‘aqlsızlaşmamızın nişânesi sayılsa yeridir. “Ru’yâ ile qabir bulma” temasının bir benzerini, eyyûbu’l-ensârî sultan ın qabri münâsebeti ile beş ‘asrdır tecrube etdiğimizi biliyoruz. Eyyûbu’l-ensârî türbesini ta’mîr edenlerin ağzını bıçaq açmıyor olmasının bir sebebi varmı? Eyyûbu’l-ensârî nin türbesinin bulunması menqıbesinde bahsi geçen “qabir taşı” nerede? el-Batâl ğâzînin qabrini eşeleyen zevâtın da, bulduqları bir qadîm taş var idiyse gösterselerdi?

Çuval ve benzeri nesneler içün qullanılan “batâl boy” lâfı, batâl kelimesinin aslı; qahraman ma’nâsındaki ‘arabî iştiqâqından değil; bu gülünç sanduqanın boyu münâsebetiyle intişâr eden mîzâhdan neş’et etmiş olmalı. Ne eyyûbu’l-ensârînin ne de ‘abdUllahu’l-batâl ın beş metre olamayacağını ve bunların qabrlerinin bu mahallerde bulunamayacağını düşünüyor değilim. Faqat bunun bir isbâtı veyâ qarînesi bulunana qadar, ma’qûl şübhemin olmasında bir ğarîblik varmı? Selcuqlu, ‘osmânlı ve türkiyede martaval ihtiyâcı varsa bunun içün başqa vâsıtalarla iktifâ edilmeli. Meselâ bir taqım uyduruq diziler, filmler neyinize yetmez?

3 rabi’u’l-âxir 1439

(24.12.2017)